Je bent niet de enige. Zodra een opdrachtgever en zelfstandige samenwerken, is het belangrijk dat je de signalen kent die wijzen op schijnzelfstandigheid. Denk aan instructies, een vast werkrooster, continu toezicht of geen ruimte voor vervanging, en – typisch – werken alsof je gewoon collega’s bent. Dat zijn allemaal alarmsignalen.
In de praktijk loopt het vaak mis met de gezagsverhouding. Als iemand opdrachten krijgt als in loondienst of veel minder vrijheid heeft dan afgesproken, lijkt het al snel geen echte zzp-samenwerking meer. Ook als een opdrachtgever bepaalt wanneer, waar en hoe je werkt, kan dat uitmonden in een verkapt dienstverband.
Met de Wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties) wil de Belastingdienst schijnconstructies onder de loep nemen. Let dus scherp op situaties waar zelfstandigheid vooral op papier lijkt te bestaan. Door deze signalen tijdig te herkennen, voorkom je narigheid en blijf je echt flexibel aan de slag – zonder onnodige werkgeversrisico’s.
Wat betekent een verkapt dienstverband precies?
Je loopt er misschien tegenaan: werk je als zelfstandige, maar krijg je het gevoel dat jouw opdrachtgever je eigenlijk behandelt als werknemer? Een verkapt dienstverband ontstaat wanneer je officieel als zzp’er werkt, maar in de praktijk dezelfde rechten, plichten of afhankelijkheden ervaart als medewerkers in loondienst. De Belastingdienst, met name bekend van haar modelovereenkomsten en de Wet DBA, kijkt dus kritisch naar situaties waarin schijnzelfstandigheid dreigt. Denk aan het ontbreken van eigen ondernemersrisico, een gezagsverhouding of het hebben van vaste werktijden – signalen dat jij misschien geen echte opdrachtgever-opdrachtnemerrelatie hebt.
Hoe herken je signalen van een verkapt dienstverband in jouw praktijk?
De grenzen tussen zelfstandig ondernemen en een dienstbetrekking kunnen subtiel zijn. Toch zijn er veelvoorkomende indicatoren dat je te maken hebt met schijnzelfstandigheid:
- Gezag door de opdrachtgever: Je krijgt niet alleen opdrachten maar ontvangt ook nauwkeurig instructies over hoe en wanneer je iets moet doen. Denk bijvoorbeeld aan structurele evaluaties, verplichte werktijden of directe aansturing. Dit wijkt af van echt ondernemerschap.
- Verplicht persoonlijk werk verrichten: Je kunt jezelf niet laten vervangen. Echte zelfstandigen mogen in principe een ander inschakelen, maar als je opdrachtgever dit niet toestaat, is dat een duidelijk sein.
- Integratie in het bedrijfsproces: Je draait volledig mee in het team, gebruikt dezelfde interne communicatiesystemen (denk aan Slack of Microsoft Teams), voert werkoverleggen met vaste collega’s en bent zichtbaar intern onderdeel van de organisatie.
- Ontbreken van ondernemersrisico: Je ontvangt een vast bedrag per periode en hoeft niet te acquireren of risico’s te nemen zoals het missen van inkomen bij ziekte of leegloop.
- Langdurige samenwerking en afhankelijkheid: Je werkt eigenlijk steeds langer voor dezelfde opdrachtgever en hebt nauwelijks andere klanten, hierdoor is er sprake van economische afhankelijkheid.
Het herkennen van deze signalen wordt van groot belang wanneer je wilt aantonen dat je daadwerkelijk zelfstandig werkt. Access2Work heeft expertise om te beoordelen en zorgen weg te nemen rondom deze signalen.
Stappenplan: Hoe ontstaat een verkapt dienstverband?
Het proces verloopt vaak stap voor stap en kan zich onopgemerkt ontwikkelen. Bewustwording van het verloop is essentieel voor zelfstandigen én opdrachtgevers.
- Je wordt ingehuurd voor een opdracht: Vaak begint het met een afgebakende klus, bijvoorbeeld voor enkele maanden bij een opdrachtgever in de zorg of ICT-sector.
- De samenwerking wordt gestructureerd: Je wordt steeds meer betrokken én krijgt regelmatig sturing op je werkzaamheden, aanwezigheid en prestaties.
- De afhankelijkheid groeit: Je krijgt toegang tot interne systemen (zoals Salesforce of Jira) net als vaste medewerkers, je wordt toegevoegd aan het vaste rooster of teamvergaderingen.
- Je onderneemt zelf steeds minder: Als opdrachten van anderen uitblijven en je inkomen volledig afhankelijk is van deze opdrachtgever, vermindert je ondernemerschap.
- De verhouding raakt scheef: Je kunt niet zelf het werk indelen of vervangen, er zijn sancties bij ziekte of afwezigheid en je hebt weinig tot geen invloed op de contractuele afspraken.
Door te weten hoe dit proces verloopt, kan je op tijd bijsturen en waar nodig ondersteuning zoeken, zodat je met gerust hart opdrachten kunt uitvoeren.
Verschillende types signalen bij schijnzelfstandigheid
Niet alle signalen zijn hetzelfde. De Rechtspraak, waaronder uitspraken van de Hoge Raad, maar ook inspecties van de Belastingdienst, onderscheiden grofweg:
- Arbeidsrechtelijke signalen: Je krijgt vakantiegeld of doorbetaalde feestdagen, of bouwt vakantiedagen op via je opdrachtgever. Dit wijst sterk op een dienstverband.
- Fiscale signalen: Jij (of jouw opdrachtgever) betaalt sociale premies of draagt loonbelasting af, terwijl je geen personeel hebt of zelfstandig werkt. Denk bijvoorbeeld aan verplichte inhoudingen via de loonadministratie.
- Organisatorische signalen: Je wordt in dienstroosters opgenomen, werkt met het interne boeken- of ordersysteem van je opdrachtgever of draagt dezelfde bedrijfskleding (zoals bij Albert Heijn, PostNL of bij een lokale zorginstelling).
- Commerciële signalen: Je hebt een uurtarief dat slechts marginaal verschilt van dat van vaste medewerkers, mag niet onderhandelen over je contractvoorwaarden of moet een exclusiviteitclausule tekenen.
Als je regelmatig deze signalen tegenkomt in jouw situatie, is de kans aanwezig dat er sprake is van een verkapt dienstverband dat vraagt om actie.
Toetsing en handhaving door de Belastingdienst en Inspectie SZW
De Belastingdienst gebruikt criteria uit het Burgerlijk Wetboek én aanbevelingen van de Commissie Boot om schijnzelfstandigheid aan te pakken. Sinds de intrede van de Wet DBA, maar ook via pilots met webmodules, worden opdrachtgevers bij twijfel gecontroleerd op het naleven van deze regels.
- Invallen, controles en naheffingen: De Inspectie SZW kan bij vermoeden van schijnzelfstandigheid onaangekondigd langskomen voor interviews en documentatie.
- Modelovereenkomsten en uitzonderingen: Met een goedgekeurde overeenkomst zoals beschikbaar via organisaties als Access2Work kun je zorgen dat jouw samenwerking voldoet aan de eisen van de Belastingdienst.
- Risico’s voor opdrachtgevers en zelfstandigen: Bij een negatief oordeel volgt soms een naheffing van loonbelasting, maar ook premies als de WW, ZW en WIA worden verhaald. Ook kan het contract met terugwerkende kracht als arbeidsovereenkomst worden aangemerkt.
- Voorkomen en mitigeren: Het is slim om zowel als zzp’er als opdrachtgever heldere afspraken vast te leggen, periodiek te evalueren en tussentijds onafhankelijk advies in te winnen. Access2Work biedt deze zekerheid in heldere, DBA-proof samenwerkingsovereenkomsten en onafhankelijke checks.
Echte cases en ervaringen uit het werkveld
De praktijk wijst uit dat signalen niet altijd zwart-wit te duiden zijn. Zo was er recentelijk een IT-project bij een grote overheidsinstantie waarbij freelancers maandenlang volledig in de reguliere roosters werden meegedraaid en snipperdagen opnamen – een signaal dat leidde tot een naheffingsonderzoek. In de zorgsector blijkt dat zzp’ers die langdurig op dezelfde afdelingen werken en weinig ruimte hebben voor andere klanten, sneller onder het vergrootglas van arbeidsinspecties liggen.
Access2Work kijkt samen met jou naar de feiten en context, zodat je niet automatisch in de valkuil van een verkapt dienstverband stapt. Wil jij zeker weten dat je samenwerking DBA-proof is en echt voldoet aan de regels, kijk dan of jij als zelfstandige optimaal flexibel blijft én aan alle wetgeving voldoet.
Wat te doen bij signalen van een verkapt dienstverband?
Kom je bovenstaande signalen tegen in jouw opdracht? Trek tijdig aan de bel! De beste aanpak is:
- Laat je samenwerking toetsen via een onafhankelijke partij: Dat voorkomt risico’s achteraf.
- Spreek verwachtingen en rollen vooraf duidelijk af: Leg ongemakkelijke kwesties meteen op tafel, zodat je aanpassingen kan doen in het werkproces.
- Blijf investeren in je ondernemerschap: Zorg altijd dat je ook andere opdrachtgevers hebt of zelfstandig initiatief toont.
- Maak gebruik van betrouwbare samenwerkingstools: Met platforms zoals Access2Work borg je transparantie en wederzijdse zekerheid.
Zoek je als werkgever manieren om DBA-proof samen te werken zonder werkgeversrisico, dan kun je meer ontdekken over deze flexibele oplossingen voor opdrachtgevers.
Signaleren is voorkomen! Zo kun je met vertrouwen blijven samenwerken én bouwen aan een gezonde arbeidsmarkt.
Sluit je aan of werk met ons!
Of je nu zelfstandige bent of personeel zoekt – bij Access2Work vind je een veilige, flexibele samenwerking zonder gedoe.
Meest gestelde vragen
1. Hoe herken je een verkapt dienstverband als zzp’er?
Let op signalen als een vast rooster, verplichte aanwezigheid en presteren onder gezag van de opdrachtgever. Volgens de Belastingdienst (Bron: Wikipedia) wijst het ontbreken van ondernemersrisico, zelfstandigheid en meerdere opdrachtgevers sterk op schijnzelfstandigheid.
Zzp’ers in het onderwijs, zoals zzp-docenten en -leraren, ervaren vaak dat ze instructies ontvangen alsof ze in loondienst zijn. Overweeg je in Amsterdam als zzp-docent te starten? Lees dan meer op deze pagina over zelfstandig lesgeven om risico’s te vermijden.
2. Welke praktische voorbeelden duiden op een verkapt dienstverband?
Als jouw dagindeling, kleding en pauzetijden door de opdrachtgever bepaald worden, werk je onder gezag. Ook wanneer je langdurig hetzelfde werk uitvoert, zonder ruimte om eigen vervangers te regelen, dreigt het risico op een dienstbetrekking.
Bekende arbeidsjuristen als Evert Verhulp (zie Wikidata) noemen in hun analyse dat mate van gezagsverhouding en economische afhankelijkheid volgens Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) doorslaggevend zijn. Ontdek relevante opdrachten voor zzp-leraren in het basisonderwijs via onze gespecialiseerde mogelijkheden.
3. Wat zegt de wet DBA over signalen van een verkapt dienstverband?
De Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA, bron: Google’s Knowledge Graph) schrijft voor dat werkenden zelfstandig zijn als ze niet onder een gezagsverhouding vallen, zelf hun tarief bepalen en meerdere opdrachtgevers bedienen. In de praktijk betekent dit dat je zelf opdrachten regelt, geen vaste uren afdwingt en financieel risico loopt.
Toonaangevende platforms als Access2 en kennispartners als CBS onderstrepen het belang van transparante overeenkomsten. Ben je op zoek naar meer vrijheid als leerkracht? Ontdek actuele opdrachten op het leerplatform voor zzp-leerkrachten.
4. Hoe voorkom je schijnzelfstandigheid in jouw situatie?
Gebruik modelovereenkomsten (te vinden via Belastingdienst.nl) en laat je contracten toetsen door juridische experts. Tools als DBA-checklists en advies van arbeidsrechtadvocaten zoals werkgeversvereniging AWVN (Wikipedia) helpen structuur aan te brengen.
Werk je veel samen met een opdrachtgever? Zorg voor verschillende klanten en variabele opdrachten, zodat je zelfstandigheid zichtbaar is. Access2 ondersteunt onderwijs- en zorgzelfstandigen met DBA-proof matching zonder werkgeversrisico. Heb je interesse in opdrachten in Utrecht? Bekijk onze opdrachtenpagina voor zzp-onderwijs in Utrecht.
