Dat is een vraag waar veel opdrachtgevers, zelfstandigen én zorginstellingen tegenaan lopen. Je hebt te maken met begrippen als arbeidsrelatie, dienstverband, en de Wet DBA, maar wat nu als het vooral draait om de dagelijkse begeleiding, zorgvuldige afspraken, en de vrijheid in het uitvoeren van zorgtaken? Het verschil tussen zelfstandigheid en gezag bepaalt of je risico loopt op schijnzelfstandigheid of juist netjes samenwerkt binnen de regels.
Gezag bij dagelijkse zorgtaken draait vaak om controlerende elementen, zoals instructies geven, toezicht houden, en bepalen hoe werkzaamheden worden uitgevoerd. Werk je met verpleegkundige handelingen, persoonlijke verzorging of bijvoorbeeld begeleiding in de thuiszorg? Dan zijn duidelijke afspraken cruciaal. Je wilt inzicht krijgen in het verschil tussen leiding geven, regie houden of juist zelfstandigheid bieden aan de zorgverlener. De mate van vrijheid en eigen verantwoordelijkheid maakt of er sprake is van gezag of niet.
Weten wanneer gezag ontstaat bij dagelijkse zorgtaken bespaart gedoe met de Belastingdienst, voorkomt beoordeling als verkapt dienstverband, en zorgt voor DBA-proof samenwerking. Begrijp goed hoe arbeidsovereenkomst, opdrachtformulering en het begrip gezagsverhouding hierin samenhangen. Het is vakwerk om binnen de zorg flexibel te samenwerken zonder risico op een gezagsrelatie. Ontdek wanneer je op veilige wijze met zelfstandigen werkt, zodat je de waarde van flexibiliteit én zekerheid optimaal benut.
Wat betekent gezag bij dagelijkse zorgtaken?
Gezag binnen dagelijkse zorgtaken draait om het antwoord op de vraag wie bepaalt hoe, wanneer en op welke manier de zorgtaken worden uitgevoerd. In Nederland verwijst gezag naar de mate van zeggenschap die iemand (vaak een opdrachtgever of zorginstelling) heeft over een andere persoon tijdens het uitvoeren van zorgwerkzaamheden. Je ziet dat het begrip gezag actueel is binnen zorg & welzijn, met name bij de inzet van zzp’ers en flexibele krachten. Het is een kernbegrip in de modelovereenkomsten binnen de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA) en wordt getoetst door instanties als de Belastingdienst. Het draait om wie de instructies geeft en of je als zelfstandige daadwerkelijk vrijheid hebt in de organisatie van je dagelijkse werkzaamheden.
De ontwikkeling van gezag in de zorgsector
Het vraagstuk rondom gezag en het werkgeverschap speelt al jarenlang, maar is extra relevant geworden sinds de opkomst van het zzp-schap in de zorg. Vroeger was de relatie vaak duidelijk: een werkgever gaf opdrachten en de werknemer volgde deze op. Nu, met zelfstandigen in de ouderenzorg, wijkverpleging, kinderopvang of via platformen zoals Access2Work, zijn de grenzen vager. Je ziet dat grote organisaties zoals het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), Cordaan en ActiZ regelmatig nieuwe afspraken maken over hoe invulling aan gezag wordt gegeven binnen flexibele teams. Het blijft continu een grijs gebied, waardoor alle partijen hun verantwoordelijkheden scherp in de gaten houden.
Hoe herken je gezag in dagelijkse zorgtaken?
Een cruciale vraag blijft: hoe weet jij of er gezag is tijdens jouw zorgwerk? Juridisch gezien ontstaan er aanwijzingen voor gezag als de opdrachtgever aanwijzingen geeft over:
- De concrete invulling van zorgtaken: bijvoorbeeld het afdwingen van standaard protocollen zonder ruimte voor eigen inbreng.
- Het werkrooster en werktijden: als jij zelf geen zeggenschap hebt over jouw planning, maar puur ingeroosterd wordt.
- Toezicht en controle: wanneer je werk tussentijds wordt gecontroleerd of wanneer aanpassing wordt opgelegd.
- Schriftelijke contracten: contracten die weinig ruimte bieden voor zelfstandige uitvoering wijzen op werkgeversgezag.
Wie de instructies bepaalt, is dus een doorslaggevende factor. In Hetgedwongen volgen van patronen, zonder ruimte voor zelfstandige judgement of eigen keuzes, legt ook het College voor de Rechten van de Mens uit, kan impliceren dat er feitelijk sprake is van werkgeversgezag.
Het stappenplan: Wanneer ontstaat er gezag?
Wil je voorkomen dat jij (of je organisatie) in een werkgeversrol wordt geduwd? Doorloop deze stappen om te bepalen of er gezag is bij dagelijkse zorgtaken:
- Bepaal wie de regie voert: Kijk wie de zorg inhoudelijk stuurt; bepaal of je in vrijheid handelt of sturend wordt aangestuurd door de opdrachtgever.
- Toets de mate van eigen verantwoordelijkheid: Kun jij zelfstandig invulling geven aan taken of analyseer je of je gedwongen bent tot een vast stramien?
- Inventariseer de wijze van toetsing en controle: Worden jouw handelingen beoordeeld/afgetekend door leidinggevenden of toezichthouders?
- Beoordeel de contractuele afspraken: Zijn er clausules die jouw zelfstandigheid beperken, zoals verplichte werktijden of strikte beleidsregels?
- Bekijk de communicatie over de werkzaamheden: Worden instructies vaak of voortdurend herhaald en gecorrigeerd?
Pas als je al deze punten onafhankelijk kan invullen, werk je waarschijnlijk echt als zelfstandige. Twijfel je? Neem contact op met deskundigen via Access2Work.
Typen gezagsverhouding bij dagelijkse zorgtaken
De dagelijkse praktijk kent verschillende vormen van gezagsrelaties:
- Direct gezag: Hier krijgt de zorgverlener continue aanwijzingen van de opdrachtgever over uitvoering, tijd, volgorde en wijze van handelen. Kenmerkend voor traditionele loondienstverbanden, bijvoorbeeld in ziekenhuizen als het Erasmus MC.
- Functioneel gezag: Hierbij heb jij als zelfstandige veel vrijheid, maar zijn er wel richtlijnen waaraan je moet voldoen. Bijvoorbeeld: werken op basis van het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg in een verpleeghuissituatie.
- Gezamenlijke regie: Bij deze variant stem je als zorgverlener af met het team of de opdrachtgever, maar behoud je een groot deel eigen autonomie. Dit komt vaak voor binnen ouderenzorg of bij samenwerkingsverbanden met gemeenten.
- Verantwoordelijkheid volgens de Wet BIG: Bepaalde handelingen mogen alleen verricht worden door zelfstandig bevoegden, ongeacht gezagsverhouding. Het BIG-register in Den Haag is hier bepalend.
Het correcte inschatten van deze vormen helpt om schijnzelfstandigheid te voorkomen en goed samen te werken met bijvoorbeeld Access2Work.
Praktische voorbeelden uit de zorg
In de praktijk zie je vaak deze situaties rond gezag ontstaan:
- Huishoudelijke hulp in dienst van een thuiszorgorganisatie: Strakke roosters, verplichte rapportage en controles wijzen op gezag.
- Een zzp-verpleegkundige via Access2Work: Zelf bepalen van dagindeling, geen tussenkomst van leidinggevenden en volledige verantwoordelijkheid duiden op ontbreken van werkgeversgezag.
- Flexkracht in de gehandicaptenzorg: Eenvoudige instructies vanuit cliënten, zonder sturing vanuit de organisatie laat ruimte voor autonomie.
De Belastingdienst en de Sociale Verzekeringsbank toetsen deze situaties regelmatig, juist omdat de grens tussen loondienst en zelfstandigheid vaag is.
Risico’s en kansen rondom gezag in de zorg
Het verkeerd inschatten of negeren van het gezagscriterium kan forse gevolgen hebben:
- Schijnzelfstandigheid: De kans bestaat dat de Belastingdienst naheffingen oplegt wanneer ‘echte’ gezagsverhoudingen verzwegen worden.
- Onduidelijkheid over aansprakelijkheid: Bij medische fouten is het niet altijd duidelijk wie verantwoordelijk is, de opdrachtgever of de zelfstandige.
- Onzekerheid over sociale zekerheid: Bij werkloosheid of ziekte is het soms onduidelijk waar je recht op hebt wanneer de gezagsverhouding onduidelijk is.
- Mogelijkheid tot flexibele inzet: Juist zonder gezag kun je jouw zorgdiensten flexibel inzetten en profiteren van aantrekkelijke opdrachten via bijvoorbeeld Access2Work.
Zo houd je controle over jouw gezagssituatie
Wil je als zzp’er jouw autonomie behouden tijdens dagelijkse zorgtaken? Kies altijd voor duidelijke overeenkomsten, zoals die aangeboden worden via Access2Work. Deze overeenkomsten zijn getoetst aan de DBA, waardoor werkgeversrisico beperkt blijft. Overweeg om je direct aan te melden voor flexibele opdrachten als zelfstandige als je meer regie wilt over je eigen werktijden en takenpakket. Werk je als opdrachtgever of zorginstelling? Ontdek dan hoe we samen kunnen werken aan heldere samenwerkingsvormen die passen bij de huidige wet- en regelgeving rondom gezag bij dagelijkse zorgtaken. Zo blijf je gegarandeerd flexibel en compliant werken in de zorg.
Sluit je aan of werk met ons!
Of je nu zelfstandige bent of personeel zoekt – bij Access2Work vind je een veilige, flexibele samenwerking zonder gedoe.
Meest gestelde vragen
1. Wanneer ontstaat er gezag bij dagelijkse zorgtaken?
Gezag bij dagelijkse zorgtaken ontstaat zodra je, als opdrachtgever, actief instructies geeft over hoe de taken moeten worden uitgevoerd, structureel toezicht houdt en persoonlijke aanwijzingen blijft geven. Dit wordt door de Belastingdienst, het Ministerie van Sociale Zaken én in jurisprudentie gezien als typische kenmerken van een dienstbetrekking (zie ook Wet DBA op Wikipedia).
Bij zorgprofielen zoals wijkverpleging of persoonlijke begeleiding zie je dat autonomie cruciaal is voor een zzp’er. Werk je via Access2, dan helpen wij je DBA-proof te blijven, zelfs bij taken als medicatie toedienen of begeleiding volgens zorgprotocollen. Meer weten over veilig zelfstandig werken in de thuiszorg? Bekijk ook onze exclusieve tips voor thuiszorg zzp’ers!
2. Wat zijn voorbeelden van gezag bij dagelijkse zorgtaken in de zorg?
Gezag zie je als je bijvoorbeeld als zzp-verzorgende in een verpleeghuis steeds gedetailleerde werkinstructies ontvangt van de zorgorganisatie, roosterwijzigingen moet volgen zonder overleg, óf wanneer je tijdens je dienst structureel gecontroleerd wordt door een leidinggevende. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en de Inspectie Gezondheidszorg (IGJ) ligt het gezagscriterium dan op de loer.
Duidelijkheid over deze grens is essentieel als je jouw zelfstandigheid wilt behouden. Access2 biedt hiervoor unieke contracttemplates en werkt samen met kennispartners, zodat jij in sectoren als ouderenzorg en jeugdzorg DBA-proof aan de slag blijft. Wil je jezelf verdiepen in zzp-werk binnen de ouderenzorg? Lees dan verder over opdrachten voor zelfstandige ouderenzorg.
3. Hoe voorkom je het ontstaan van gezag als zzp’er bij dagelijkse zorgtaken?
Voorkomen dat gezag ontstaat is een vak apart. Zorg dat je als zelfstandige zelf je werktijden bepaalt, eigen materialen meeneemt en zelfstandig besluit over de aanpak, gebaseerd op een zorgplan of ondersteuningsprotocol. Dit noemt men ‘zakelijk zelfstandig uitvoeren’ binnen het schemergebied van arbeidsrecht (zie ook Arbeidsrelatie op Wikidata).
Innovatieve tools zoals digitale planningssystemen (bijv. Nedap ONS, ZorgDossier) en heldere afspraken via Access2 maken dit in praktijk mogelijk. Wil je meer weten over flexibel en onafhankelijk blijven werken in bijvoorbeeld Amsterdam? Bekijk dan direct de kansen binnen zzp-zorg in Amsterdam.
4. Welke rol spelen protocollen bij gezag en zelfstandigheid in dagelijkse zorgtaken?
Protocollen zorgen voor kwaliteit en eenduidigheid in de uitvoering, maar vormen geen automatisch bewijs van gezag. Ze dienen vooral als richtlijn voor veiligheid en zorginhoud, zoals volgens het Vilans-kader of NEN-normen. Zolang jij als zzp’er zelf je werkproces bepaalt binnen het protocol en hierbij professionele ruimte houdt, ontwikkelt er geen gezagsverhouding.
Bij Access2 zorgen we dat deze scheidslijn scherp blijft door, samen met brancheorganisaties als SoloPartners en KNMG, de opdrachtenstructuur en verantwoordelijkheden te beoordelen. Zo werk jij DBA-proof, zelfs in complexe zorgomgevingen. Ontdek meer over het vinden van juridisch veilige zzp-opdrachten op onze specialpagina zzp-zorg juridisch veilig werken.
