Je vraagt je misschien af hoe het nu precies zit als je als docent aan de slag wilt voor verschillende opdrachtgevers, bijvoorbeeld via een bemiddelingsplatform. Volgens de Belastingdienst draait alles om het onderscheid tussen werken als zelfstandige, loondienst of freelance docent. Zij letten vooral op wie het gezag heeft, of er sprake is van instructies, controle en of je zelf de manier van werken bepaalt.
Bij ‘lesgeven onder gezag’ kijkt de Belastingdienst of je instructies krijgt van de opdrachtgever, of je verplicht vaste werktijden hebt en op welke manier toezicht wordt gehouden op je werk. Dit heeft direct invloed op je arbeidsrelatie: ben je ondernemer, dan regel je alles zelf en loop je minder kans op een dienstverband. Werk je juist onder strikte aansturing, dan word je vaak gezien als iemand in loondienst—met alle gevolgen voor loonheffingen en sociale premies.
Wil je als zelfstandige werken in het onderwijs, dan is het dus belangrijk om goed te weten wanneer de Belastingdienst spreekt van ‘gezag’. Let daarom goed op zaken als instructiebevoegdheid, je eigen verantwoordelijkheid en de vraag of je zelf lessen ontwikkelt of uitwerkt. Zo voorkom je gedoe met de wet DBA, schijnzelfstandigheid en onaangename verrassingen tijdens een controle. Dit helpt je om zeker te starten en veilig samen te werken met opdrachtgevers!
Wat betekent lesgeven onder gezag volgens de Belastingdienst?
De Belastingdienst spreekt van ‘lesgeven onder gezag’ wanneer jij als docent of trainer lessen verzorgt waarbij de opdrachtgever bepaalt hoe en wanneer je werkt. Je valt dan vaak binnen een gezagsverhouding. Werk je bijvoorbeeld als zelfstandig onderwijzer, gastdocent, taaltrainer, coach of muziekleraar in Nederland dan bepaalt deze beoordeling of je gezien wordt als werknemer of als zelfstandige zonder personeel (zzp’er). De Belastingdienst kijkt hierbij naar het gehele arbeidspatroon. Denk aan wie het lesprogramma bepaalt, wie verantwoordelijk is voor de roosters en of je verplicht bent aanwezig te zijn op bepaalde tijden. Ook organisaties als de Algemene Onderwijsbond (AOb) en kennisinstituut DUO noemen deze criteria.
Hoe beoordeelt de Belastingdienst gezag bij docenten en trainers?
Bij het onderzoek naar lesgeven onder gezag let de Belastingdienst op de feitelijke situatie en niet alleen de formele afspraken. Belangrijke factoren zijn:
- Instructies van de opdrachtgever: Als jij moet werken volgens de aanwijzingen van een schooldirecteur, een opleidingscoördinator of de onderwijsinstelling, kan sprake zijn van gezag.
- Inroostering door de opdrachtgever: Zelf bepalen wanneer en waar je werkt, duidt op zelfstandigheid. Roostert de instelling jou in, dan is er sneller gezag.
- Evaluatie en beoordeling door het managementteam: Wanneer de kwaliteit van jouw lessen wordt getoetst of geëvalueerd door de opdrachtgever, zie je vaak een gezagsverhouding.
- Accreditatie en toestemming: Is er goedkeuring nodig voor (les)materiaal of methodes, dan toont dit meestal aan dat jij niet volledig zelfstandig opereert.
Deze factoren gelden voor verschillende vormen van leersituaties zoals online onderwijs, taalcursussen bij bedrijven, muzieklessen aan huis en trainingen voor volwassenenonderwijs.
Stappenplan: beoordeling gezagsverhouding bij onderwijs geven
Wil je weten of je werkt onder gezag of als zelfstandige? Volg het beoordelingsproces zoals de Belastingdienst dat voorschrijft:
- Analyseer de werkafspraken: Kijk wie de inhoud, locaties en werktijden bepaalt.
- Beoordeel de mate van instructie: Wordt voorgeschreven hoe jij je werkzaamheden doet?
- Bekijk inroostering en aanwezigheidsplicht: Ben je vrij daarin, of legt de opdrachtgever dit vast?
- Onderzoek toezicht en controle: Houdt iemand toezicht op het verloop en de resultaten van jouw lessen?
- Check contractvorm en vergoeding: Let op of je een dienstverband hebt, loon ontvangt of als opdrachtnemer wordt ingehuurd.
Deze stappen zijn ook weergegeven in de Handreiking beoordeling gezagsverhouding van het ministerie van Financiën en onderwijsinstanties zoals het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Wat zijn de verschillende types lesovereenkomsten?
Er bestaan diverse manieren waarop je kunt lesgeven buiten of binnen een gezagsverhouding. Het type overeenkomst bepaalt of je als zelfstandige of als werknemer opereert.
- Vrijwilligerswerk of gastdocentschap: Gastsprekers, lectoren en vrijwilligers bepalen meestal zelf de invulling en planning en vallen minder snel onder gezag.
- In opdracht van een opleidingsinstituut: Word je ingezet op meerdere scholen via bijvoorbeeld ROC’s of commerciële trainersbureaus, dan werk je vaak onder een gezagsregime.
- Structurele detachering: Bij langdurige plaatsingen via bemiddelaars zoals Access2Work ontstaat vaak een hybridevorm waarbij je zelfstandig werkt maar toch duidelijke afspraken en toezicht gelden.
- Zelfstandige freelance lesgevers: Vrijheid in lesopbouw, administratie en tijdsbesteding is typerend, zodat je volgends de criteria van de Belastingdienst minder snel als werknemer wordt gezien.
Ontwikkeling en veranderingen in beleid rondom onderwijs en gezag
De regels rondom lesgeven onder gezag zijn in de loop der tijd veranderd. Tot aan de komst van de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (Wet DBA) in 2016 was het gebruik van modelovereenkomsten dé methode om te bepalen of je zelfstandig werkte. Tegenwoordig bekijkt de Belastingdienst per concrete situatie of sprake is van een gezagsrelatie, vooral door uitspraken van rechters en inzichten van vakbond CNV Onderwijs en VNO-NCW. Lokale variaties zijn zichtbaar: in de Randstad wordt sneller hybride gewerkt doordat er veel kleinere particuliere onderwijsorganisaties zijn; buiten de Randstad zie je vaker traditionele arbeidsrelaties.
Praktische tips om DBA-proof te werken als zelfstandig docent
Wil je zonder werkgeversrisico blijven opereren als zelfstandige trainer, docent of gastspreker in het onderwijs? Neem deze punten in acht:
- Bepaal zelf je tarief en werkzaamheden: Onderhandel onafhankelijk over salaris en inhoud.
- Werk met een heldere opdrachtbevestiging: Leg afspraken over resultaat, tijden en inzet schriftelijk vast.
- Voorkom structurele aanwezigheidsplicht: Zelf plannen blijft cruciaal voor zelfstandigheid.
- Vraag advies aan experts op het gebied van zzp-onderwijs en fiscale regelgeving: Organisaties als Access2Work zijn gespecialiseerd in het veilig structureren van onderwijsopdrachten.
Zorg voor jouw juridische zekerheid en die van je opdrachtgever en check regelmatig de laatste updates via platforms als de Kamer van Koophandel, Belastingdienst en werkgeversverenigingen binnen het onderwijs.
Ben je zelfstandige in het onderwijs en wil je zonder werkgeversrisico samenwerken op basis van flexibele, DBA-proof opdrachten? Bekijk dan hoe je vandaag nog aan de slag kunt via aanmelden als onderwijszelfstandige bij Access2Work. Ben je werkgever of opleidingsorganisatie en wil je weten hoe je veilig samen kunt werken met zelfstandige trainers en docenten? Lees meer over de mogelijkheden om samen te werken zonder werkgeversrisico via informatie voor onderwijsinstellingen over flexibele inzet.
Sluit je aan of werk met ons!
Of je nu zelfstandige bent of personeel zoekt – bij Access2Work vind je een veilige, flexibele samenwerking zonder gedoe.
Meest gestelde vragen
1. Wanneer spreekt de Belastingdienst van lesgeven onder gezag?
De Belastingdienst ziet sprake van ‘lesgeven onder gezag’ als een school of onderwijsinstelling (zoals een stichting onderwijs, genoemd op Wikipedia) jou instructies geeft over de werkwijze, roosters, inhoud van de lessen en je inzet controleert – net als bij reguliere werknemers. Dit is cruciaal in de beoordeling of je echt als zzp-docent werkt of niet.
Werk je volgens deze structuur? Dan val je al snel onder een gezagsverhouding, wat gevolgen heeft voor de Wet DBA, modelovereenkomst en loonheffingen. In de praktijk betekent het dat de Belastingdienst kritisch kijkt naar autonomie in jouw opdracht en je samenwerking met bijvoorbeeld Access2 structureel blijft toetsen. Meer weten over zelfstandig onderwijzen? Bekijk dan onze platformtips voor onderwijs-zzp’ers.
2. Wat zijn de gevolgen als je lesgeeft onder gezag volgens de Belastingdienst?
Als de Belastingdienst oordeelt dat er sprake is van lesgeven onder gezag, word je aangemerkt als werknemer en niet als zelfstandige. Dit betekent dat de onderwijsinstelling loonbelasting en sociale premies moet afdragen en er geen ondernemersfaciliteiten zijn, zoals zelfstandigenaftrek. Ernstige financiële terugvorderingen kunnen het gevolg zijn als je vooraf verkeerd bent ingeschat.
De gevolgen zijn helder: je DBA-constructie raakt onder druk, juridische experts hanteren het Handboek Loonheffingen en relevante jurisprudentie (zie Wikidata) om de feiten per casus te beoordelen. Access2 helpt onderwijsinstellingen en freelancers bij het opstellen van waterdichte samenwerkingen. Benieuwd hoe je wél compliant blijft? Lees hoe jij als invaldocent-zzp veilig aan de slag kunt.
3. Hoe bepaal je met de Belastingdienst of er gezag is tijdens freelance lesgeven?
De Belastingdienst werkt met de ‘gezagstoets’, een analyse-instrument gebaseerd op feiten als aansturing, beoordeling, hiërarchie en zelfstandigheid. Leidraad hierbij zijn uitspraken van experts als hoogleraar arbeidsrecht Evert Verhulp (Universiteit van Amsterdam) en de modelovereenkomsten zoals vermeld op Knowledge Graph van Google. Factoren zijn o.a.: vast lesprogramma, verplichte aanwezigheden, en bevoegdheden van schoolleiding.
Word je aangestuurd zoals bij traditioneel loondienstverband in bijvoorbeeld Rotterdam of Utrecht, dan riskeer je fiscale herkwalificatie. Laat je contract doorlichten op zelfstandigheid. Wil je flexibel blijven werken in het onderwijs? Check dan onze actuele opdrachten voor freelance invaldocenten!
4. Welke tips bestaan er om als zzp-docent buiten gezag van de Belastingdienst te blijven?
Wil je als zelfstandig docent (freelancer, interim-leerkracht of hybride leraar) blijven opereren? Regel dan: eigen lesmethodiek, geen verplichte teamvergaderingen, zelf je planning bepalen, en een heldere modelovereenkomst gebruiken, afgestemd op de Belastingdienst-protocollen. Moderne tools zoals Contractbook, Exact Online en onderwijsportalen als Access2 helpen het professioneel vast te leggen.
Werk expliciet projectmatig—denk aan tijdelijke bijlessen of workshops in Den Haag, Tilburg of Maastricht. Zo behoud je autonomie en minimaliseer je belasting- én juridische risico’s. Inspiratie opdoen voor jouw situatie? Bekijk relevante info voor freelance taaldocenten op onze kennisbank!
