In de zorg werk je als zzp’er vaak samen met een zorginstelling of particulier. Maar het begrip gezag in zorgsituaties bij zzp’ers roept nogal eens vragen op. Wanneer zit je ‘veilig’ als echte zelfstandige, en wanneer sluipt er toch werkgeversgezag in je opdracht? Dit speelt vooral bij zzp-verpleegkundigen, verzorgenden en begeleiders die werken via flexpool, bemiddelingsbureau of direct onder contract bij zorgorganisaties.
Gezag ontstaat als jij niet zelfstandig bepaalt hoe en wanneer je werkt. Denk aan verplicht rooster draaien, instructies opvolgen of geen eigen regie over cliënten hebben. Is dat het geval? Dan loop je kans dat de Belastingdienst jullie samenwerking ziet als een dienstverband. Ook het verschil tussen aanwijzingen over kwaliteit (denk aan BIG-registratie) en daadwerkelijke sturing in je dagelijkse werk is belangrijk.
Kennis van arbeidsrelaties, zzp-contracten, modelovereenkomsten, Wet DBA en zelfstandig ondernemerschap is dus essentieel. Het is de kunst om opdrachten zo vorm te geven dat geen arbeidsrelatie ontstaat en je flexibel kunt blijven werken. Met heldere afspraken, eigen ondernemersrisico en voldoende vrijheid hou je als zzp’er de regie in zorgsituaties. Daarmee voorkom je schijnzelfstandigheid en gedoe met instanties.
Wanneer ontstaat gezag in zorgsituaties bij zzp’ers?
Het onderscheid tussen zelfstandig ondernemerschap en schijnzelfstandigheid bij verpleegkundigen, verzorgenden en andere zzp’ers in de zorgsector draait voor een groot deel om het element ‘gezag’. Gezag ontstaat wanneer een opdrachtgever te veel controle uitoefent op de manier waarop jij je werkzaamheden verricht. Dit kan juridische gevolgen hebben, bijvoorbeeld bij een controle door de Belastingdienst, met name in het licht van de Wet DBA, de modelovereenkomsten en de steeds veranderende rechtspraak. Gezag is dus hét kernbegrip om te weten of je écht als zelfstandige werkt of dat je – ondanks je kvk-inschrijving, zzp-tarieven en VAR-verklaring – feitelijk hetzelfde werk doet als iemand in loondienst.
Definitie van gezag en hoe dit in de zorgsituatie werkt
Gezag betekent in dit verband dat de opdrachtgever zegt hóe jij je zorg verleent, niet alleen dát je zorg levert. Zodra jij als zzp’er handelt volgens strakke instructies, standaard werkwijzen of steeds meldt aan 1 teamleider van het ziekenhuis of zorginstelling, is er sprake van gezag. Dit verschilt van gebruikelijke afspraken over kwaliteit, hygiëne of veiligheid: die horen juist bij professioneel werken, ongeacht je contractvorm. Je merkt vaak in de praktijk wanneer gezag sluipenderwijs ontstaat: als je bijvoorbeeld niet je eigen cliënten kiest, continu gebonden bent aan het rooster van het verpleeghuis, of als je geen ruimte hebt om zelf te besluiten hoe je een zorgplan uitvoert bij een cliënt in de thuiszorg.
Kenmerken van gezag in de dagelijkse praktijk
- Strakke aansturing door een leidinggevende: Word je structureel geïnstrueerd door één manager, coördinator of teamleider, en heb je weinig of geen zeggenschap over je planning of werkinvulling?
- Verplichte deelname aan teamoverleg en functioneringsgesprekken: Wanneer je regelmatig verwacht wordt op dezelfde vergaderingen als vaste medewerkers en beoordeeld wordt door het management.
- Vast rooster of standaard diensten: Als je geen enkele zeggenschap hebt over het aannemen of weigeren van opdrachten, en je dienstenpakket volledig wordt bepaald door het rooster van de opdrachtgever.
- Werkinstructies tot in detail: Wanneer er niet alleen protocollen zijn (bijvoorbeeld over medicatie of handhygiëne), maar je ook dagelijks stap voor stap wordt verteld hoe je je beroep moet uitoefenen.
Belangrijke processen en stappen om gezag te voorkomen
Het is essentieel om te weten hoe je als zzp’er gezag kunt voorkomen en overtuigend kunt laten zien dat je als zelfstandige werkt, zowel richting zorginstellingen als de Belastingdienst of instanties zoals UWV en CAK. Met name in samenwerking met zorgorganisaties als het Erasmus MC, VVT-instellingen en gemeenten, spelen deze processen een grote rol.
- Zelf je tarief en dienstenpakket bepalen
- Zelfstandig besluiten welke opdrachten je aanneemt
- Geen verplichte aanwezigheid bij teamvergaderingen
- Overleggen over het hoe en wat van zorginhoud, maar geen dagelijkse aansturing
- Vastleggen van afspraken in een DBA-proof overeenkomst om schijnzelfstandigheid te voorkomen
Verschillende types gezag en voorbeelden in de zorg
Niet elk zorgcontract is hetzelfde. Je komt verschillende types gezag tegen, afhankelijk van het soort zorgorganisatie, type werk (thuiszorg, intramurale zorg, gehandicaptenzorg) en de afspraken in je modelovereenkomst of het platform waarmee je samenwerkt.
- Direct gezag: Je ontvangt dagelijkse opdrachten en instructies, je moet direct rapporteren aan een teamleider, net zoals vaste collega’s.
- Indirect gezag: Je merkt het aan de cultuur: als je feitelijk niet mag weigeren om in te vallen, of bij structurele verplichtingen waar je geen stempel op kan drukken.
- Contractueel gezag: In de samenwerkingsovereenkomst staan voorwaarden die jouw autonomie beperken, zoals exclusiviteitsclausules of verplichte diensten.
- Cultuurgebonden gezag: Binnen een zorgorganisatie als een GGZ-instelling of in een ziekenhuis als het Radboudumc zijn informele systemen die bepalen hoe vrij je écht bent als zzp’er.
Gevolgen van gezag voor zzp’ers en werkgevers in de zorg
Zodra een opdrachtgever, bijvoorbeeld een zorginstelling of thuiszorgorganisatie als Thebe, te veel gezag uitoefent, bestaat het risico op naheffingen, boetes (bijvoorbeeld van de Inspectie SZW of Belastingdienst) én het verlies van het zelfstandige karakter. Voor zzp’ers kan dit betekenen dat je achteraf alsnog loon, sociale premies en belastingen moet afdragen, met alle gevolgen van dien voor je financiële planning. Werkgevers lopen het risico op ernstige aansprakelijkheid rondom arbeidsrechtelijke claims, medezeggenschap en cao-verplichtingen. Transparantie en goede afspraken over gezag zijn daarom essentieel bij elke samenwerking met zzp’ers, of je nu werkt via een platform als Access2Work of rechtstreeks via een modelovereenkomst.
Veelgestelde vragen en praktijkvoorbeelden
- Hoe bepaal je als zzp’er samen met de opdrachtgever het juiste evenwicht?: Door voortdurend afspraken vast te leggen in een DBA-proof contract en goed te documenteren welke verantwoordelijkheden je zelfstandig uitvoert, bijvoorbeeld in de wijkverpleging of in een ziekenhuis.
- Wat gebeurt er bij twijfelgevallen?: Wanneer je twijfelt over de mate van gezag, schakel dan een adviseur in of werk via een platform dat samenwerkt met specialisten op het gebied van zorgcontracten, zoals Access2Work.
- Welke instanties houden toezicht op gezag?: Toezichthouders zoals de Belastingdienst, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en brancheorganisaties als de V&VN monitoren of zorg zzp’ers echt zelfstandig opereren.
- Hoe kun je samen DBA-proof blijven werken?: Door regelmatige evaluaties van houding, optreden binnen teams en de inhoud van je contracten te doen.
Wil je als zelfstandige aan de slag in een zorgsituatie waar je eigen regie overheerst en gezag goed geregeld is?
Je kunt je direct aanmelden via deze flexibele zzp-opdrachtgevers in de zorg.
Liever als werkgever onderzoeken hoe je DBA-proof met zzp’ers samenwerkt en gezag correct regelt?
Kijk wat mogelijk is via DBA-proof samenwerking met zorg-zzp’ers.
De kern is: gezag ontstaat zodra het zelfstandige karakter en de onafhankelijke positie ondergraven worden. Zorg met heldere afspraken, modelovereenkomsten en een passende administratie dat jij vrij blijft van schijnzelfstandigheid. Zo voorkom je risico’s en blijf je flexibel in werk en opdrachtgeverschap binnen de Nederlandse zorgsector.
Sluit je aan of werk met ons!
Of je nu zelfstandige bent of personeel zoekt – bij Access2Work vind je een veilige, flexibele samenwerking zonder gedoe.
Meest gestelde vragen
1. Wanneer is er sprake van gezag in een zorgsituatie voor zzp'ers?
Er ontstaat gezag als de opdrachtgever bepaalt hoe, waar en wanneer jij als zzp’er je werkzaamheden uitvoert. Denk aan het verplicht volgen van de standaardprotocollen of het draaien van strikte roosters, waardoor je geen ruimte hebt voor eigen invulling. De Belastingdienst, via de Wet DBA, ziet dan snel een dienstverbandconstructie, wat gevolgen kan hebben voor jouw rechtspositie en die van de instelling.
Als je bijvoorbeeld in een verpleeghuis in Amsterdam werkt en je krijgt uitdrukkelijk instructies van de teamleider, beschouwt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) dat vaak als gezagsverhouding. Wil je weten hoe je als zzp’er DBA-proof blijft en zelfstandig kunt werken? Bekijk dan meer over zorgopdrachten in jouw regio op onze pagina over zzp-zorg in Amsterdam.
2. Hoe herken je gezag versus autonomie bij zzp’ers in de zorg?
Autonomie betekent dat je binnen de kaders van de opdracht je eigen keuzes maakt, zoals het bepalen van je werktijden, werkwijze of het inzetten van eigen behandelmethoden. Gezag is aanwezig als je constant moet rapporteren aan een leidinggevende, vaste diensten draait, of niet zelf mag bepalen hoe je cliënten verzorgt.
Een reëel praktijkvoorbeeld: een zzp-verpleegkundige in Rotterdam beslist zelf over haar planning via een platform als Access2, zonder directe sturing van het team. Volgens de Belastingdienst volstaat dit vaak als zelfstandig ondernemerschap. Wil jij meer weten over DBA-proof zzp-werk in de zorg? Lees dan over zzp-zorgopdrachten in Rotterdam.
3. Welke regels en toetsingskaders gebruikt de Belastingdienst voor gezag?
De Belastingdienst hanteert toetsingskaders gebaseerd op jurisprudentie, de Wet DBA en publicaties van kennisinstituten als het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Belangrijke criteria zijn: ben jij verplicht instructies op te volgen, draai je mee in het rooster alsof je personeel bent, en krijg je doorlopend functioneringsgesprekken?
Zo krijg je in de thuiszorg in Utrecht bij een bemiddelingsbureau als je alleen operationele instructies ontvangt, meestal geen gezagsverhouding; maar als je in het EPD (elektronisch patiëntendossier) moet rapporteren aan een leidinggevende, wordt dat anders. Check onze uitleg over juridisch veilig werken als zzp’er in de zorg om risico’s te beperken.
4. Hoe voorkom je als zzp’er in de zorg gezag in je opdracht?
Werk met heldere opdrachtovereenkomsten waarin je zelfstandigheid wordt beschreven, en laat je niet dwingen om mee te draaien in reguliere teamvergaderingen of verplichte roosterwijzigingen. Gebruik tools zoals de door de Kamer van Koophandel geadviseerde modelovereenkomsten en laat je contract toetsen door Access2 of een gespecialiseerde arbeidsjurist.
In de praktijk betekent dit: als je werkt in Amersfoort via een digitaal zorgplatform en jij zelf kiest welke cliënten je helpt, voorkom je gezagsverhoudingen. Wil je meer inspiratie opdoen? Lees dan verder over zzp-zorgopdrachten in Amersfoort en hoe je als zelfstandig zorgzelfstandige veilig blijft ondernemen.
