Dan is het belangrijk om te weten hoe gezag precies werkt bij opdrachten zonder dienstverband. Gezag is één van de belangrijkste kenmerken waar de Belastingdienst naar kijkt bij het beoordelen van een zzp-opdracht. Verschillende factoren spelen een rol, zoals instructies, werkplekkeuze, werkwijze, arbeidsrelatie, mate van toezicht, en het recht om werkzaamheden eigenhandig in te vullen.
Stel: jouw opdrachtgever bepaalt van A tot Z hoe je moet werken, controleert regelmatig je vorderingen of je mag amper zelf beslissen. Dan kun je spreken van gezag én ontstaat mogelijk een dienstverband. Heb je juist veel vrijheid in het plannen en uitvoeren van werk, werk je op basis van een overeenkomst van opdracht en draag je zelf het ondernemersrisico? Dan is er veel minder snel sprake van gezag.
De regels rond gezag bij zelfstandige opdrachten zijn niet zwart-wit. Check dus altijd de juridische criteria, zoals benoemd in de Wet DBA, het arbeidsrecht en de modelovereenkomsten van de Belastingdienst. Zo voorkom je ongewenste loondienst situaties, naheffingen of boetes én zorg je voor heldere afspraken. Wil je samenwerken op een flexibele en DBA-proof manier? Kennis van gezag is de sleutel!
“`html
Iedereen die als zelfstandig ondernemer werkt, krijgt – vroeg of laat – te maken met de vraag wanneer er sprake is van gezag bij zelfstandige opdrachten. Dit is essentieel voor opdrachtgevers, freelancers, zzp’ers en bemiddelingsplatforms zoals Access2Work. Gezag bepaalt of een opdracht DBA-proof is en of je als zelfstandig zelfstandige écht zonder werkgeversrisico werkt. Deze pagina zoomt volledig in op het onderwerp gezag bij zelfstandige opdrachten.
Definitie van gezag bij zelfstandige opdrachten
Gezag speelt een centrale rol in de beoordeling of iemand werknemer is of écht zelfstandig werkt. In het Burgerlijk Wetboek wordt een arbeidsovereenkomst bijvoorbeeld omschreven als een relatie waarin je persoonlijke arbeid verricht onder het gezag van de opdrachtgever, die daar een beloning voor geeft. De Belastingdienst, arbeidsjurist Maaike van der Krogt (bekend van haar analyses voor SDU & HR Rendement), de KVK en ministeries hanteren vergelijkbare definities. Gezag betekent concreet dat een opdrachtgever structureel kan bepalen hoe, waar en wanneer jij je werk uitvoert.
Fysieke aanwezigheid, verplichte werktijden of een leidinggevende die bepaalt op welke manier je de opdracht moet doorlopen, is een sterk signaal van gezagsverhouding. Als zelfstandige hoor je daar juist vrijheid in te hebben.
- Persoonlijke vrijheid: Zelf bepalen hoe en wanneer de opdracht wordt uitgevoerd staat centraal bij écht zelfstandig werken. Voorbeeld: jij kiest zelf je werktijden en de aanpak van je werkzaamheden, zonder constante tussenkomst van de opdrachtgever.
- Verhouding en aansprakelijkheid: Een echte zzp’er is zelf aansprakelijk voor de uitkomsten van het werk, in plaats van dat de opdrachtgever dat risico draagt. Voorbeeld: als zelfstandige bied je garantie op je werk, in plaats van dat je opdrachtgever intern bijstuurt of corrigeert.
De geschiedenis van gezagsrelaties in Nederland
De afgelopen decennia is de discussie rondom gezag bij zelfstandige opdrachten flink veranderd. In de jaren ’80 en ’90 was het onderscheid tussen loondienst en zelfstandigheid vaak duidelijk: een werknemer kreeg instructies, een opdrachtnemer niet. Door de opkomst van flexibele schil-constructies, freelancers en intermediairs, zijn AVG, DBA-regelgeving en platformen als Access2Work steeds actueler geworden.
Hoge Raad-uitspraken, zoals die rond Deliveroo, laten zien dat de maatschappelijke behoefte aan flexibel werk toeneemt, maar dat de juridische kaders niet altijd meegroeien. De Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) uit 2016 heeft geleid tot meer onzekerheid over het begrip gezag, waardoor de Autoriteit Personeelsdiensten, het Ministerie van Sociale Zaken en onafhankelijke experts als Evert Verhulp (Universiteit van Amsterdam) zich met regelmaat over het onderwerp buigen.
Hoe werkt gezag bij zelfstandig werken?
De toetsing van gezag draait om meer dan alleen de tekst in een contract. Sterker nog, de feitelijke situatie krijgt prioriteit. Toetsingskaders van Belastingdienst, Rechtspraak en Arbeidsinspectie hanteren een pragmatische, casuïstische aanpak waarbij men kijkt naar leiding, instructie en hiërarchische verhouding.
- Analyse van de overeenkomst: Check of je contract een ‘opdracht’ is (artikel 7:400 BW) of een ‘arbeidsovereenkomst’ (artikel 7:610 BW).
- Kijk naar de praktijk: Controleer of er daadwerkelijk regie wordt gevoerd over werktijden, locatie of wijze van uitvoering.
- Beoordeel instructiebevoegdheid: Zijn er formele of informele aanwijzingen, of is er ruimte voor eigen invulling door de zelfstandige?
- Weeg verplichtingen en afhankelijkheid: Heeft de opdrachtgever structurele invloed op het resultaat of de prestaties?
Veel opdrachtgevers gebruiken modellen van online tools als de Modelovereenkomst van de Belastingdienst of software voor opdrachtgeverscheck (zoals toegepast door KPMG, EIM of VNO-NCW). Toch blijft de feitelijke werkwijze doorslaggevend bij beoordeling.
Processen en verschillende soorten gezagsrelatie
Bij zelfstandige opdrachten onderscheid je vaak de volgende typen gezagsrelaties:
- Direct sturen: De opdrachtgever schrijft gedetailleerd voor wat, hoe en wanneer je iets doet. Hierdoor ontstaat al snel een arbeidsrelatie.
- Functionele aansturing: Er is enkel sprake van functionele begeleiding, zoals de tijdslijnen of budgetkaders, zonder inmenging in de uitvoering. Voorbeeld: een interim marketeer ontwikkelt zelf de strategie, na een globale briefing.
- Resultaatgerichte samenwerking: Focus ligt op het eindresultaat. Niet de manier waarop je tot dat resultaat komt, maar wél de verwachting over output. Denk aan: een freelance softwareontwikkelaar levert na enkele sprints een werkende app, zonder dagelijkse sturing.
- Inhuur zonder instructie: Je wordt als specialist ingehuurd om kennis toe te voegen, waarbij jouw expertise leidend is. Bijvoorbeeld: een freelance fiscalist verzorgt een specifieke advisering zonder inmenging van de opdrachtgevers.
Het is goed om te weten dat de Belastingdienst en rechterlijke macht knopen doorhakken aan de hand van toetsvragen, zoals verwerkt in hun online tool DBA-check en de webmodules.
Het belang voor opdrachtgevers en zelfstandigen
Het correct inschatten van gezag is enorm belangrijk voor iedereen die werkt met freelancers, zzp’ers of intermediairs als Access2Work. Als je onterecht een dienstverband creëert – bewust of onbewust – riskeer je naheffingen, boetes en terugvorderingen van loonbelasting of sociale premies. Voor zelfstandigen betekent het helder krijgen van de gezagsrelatie dat je werkt zonder schijnzelfstandigheid en met maximale fiscale zekerheid.
- Voorkomen van schijnzelfstandigheid: Duidelijkheid over gezag beschermt je tegen terugvorderingen en rechtszaken.
- Optimale vrijheid: Echte zelfstandige opdrachten geven ruimte voor eigen keuzes, creativiteit en ondernemerschap.
Praktische tips en check
Wil je weten of er sprake is van gezag binnen jouw opdracht? Stel jezelf dan deze vragen:
- Mag je zelf bepalen hoe je je werk doet? Kun je zonder inmenging van de opdrachtgever aan de slag?
- Bepaal je eigen werktijden en -locatie? Of moet je vasthouden aan vaste uren en een vaste werkplek?
- Krijg je individuele instructies? Of behoor je zelfstandig te werken op basis van resultaatafspraken?
- Kun je opdrachten weigeren? Of geldt er een verplichting om werk aan te nemen?
Twijfel je over je positie? Vraag dan altijd advies bij een gespecialiseerd platform als Access2Work of juridische experts.
Voor zelfstandigen die direct projecten willen vinden zonder werkgeversrisico en optimale DBA-proof zekerheid, kun je je aanmelden bij Access2Work’s unieke opdrachtenplatform voor zelfstandigen. Ben je opdrachtgever en wil je samenwerken op een flexibele, risicoarme manier? Ontdek de mogelijkheden via deze oplossing voor veilige inzet van zelfstandigen.
“`
Sluit je aan of werk met ons!
Of je nu zelfstandige bent of personeel zoekt – bij Access2Work vind je een veilige, flexibele samenwerking zonder gedoe.
Meest gestelde vragen
1. Wanneer is er sprake van gezag bij zelfstandige opdrachten?
Er is sprake van gezag als jij als zzp’er structurele instructies krijgt, vaste werkwijzen moet volgen en geen eigen beslissingsruimte hebt over de uitvoering van je werk. De Belastingdienst en de Wet DBA gebruiken het gezagscriterium om te beoordelen of je echt zelfstandig bent of eigenlijk schijnzelfstandige. Kennisplatform Wikipedia noemt deze factor essentieel om het onderscheid te maken tussen loondienst en opdracht, omdat gezag wijst op een arbeidsovereenkomst volgens BW 7:610.
Experts zoals hoogleraar arbeidsrecht Evert Verhulp (Universiteit van Amsterdam) stellen dat wanneer je opdrachtgever controle uitoefent over je uren of werkproces – bijvoorbeeld als freelance leerkracht in Rotterdam – het risico op gezagsverhouding groot is. Wil je weten hoe je DBA-proof kunt samenwerken in het onderwijs? Lees meer op deze pagina over zinvolle zzp-onderwijsopdrachten.
2. Welke indicatoren wijzen op gezag bij onderwijsopdrachten voor zzp’ers?
Binnen het onderwijs onderscheiden onafhankelijke organisaties als de Kamer van Koophandel enkele concrete signalen: het verplicht volgen van een rooster, aanwezigheidsplicht, directe aansturing door een schoolleider, en ontbreken van vrijheid in lesmethodes. Dit zijn indicatoren van een gezagsverhouding, wat haaks staat op zelfstandig ondernemerschap. Jurist Bastiaan Koster van Access2 wijst geregeld op het belang van duidelijke opdrachtovereenkomsten en bepaald zelfstandigheid met tools als de Modelovereenkomst van de Belastingdienst.
Werk je als zzp-docent in Amsterdam of als invaldocent in Rotterdam, let dan altijd op deze tekenen om problemen met de VAR of Wet DBA te voorkomen. Nieuwsgierig waar je als zzp’er wel flexibel en zonder gezagsfout in het onderwijs aan de slag kunt? Ontdek actuele kansen via ons platform freelance docent opdrachten.
3. Hoe voorkom je gezagsverhouding in jouw zzp-opdracht volgens de Wet DBA?
De beste tactiek: zorg dat je altijd werkafspraken hebt op basis van heldere resultaten, niet op basis van aanwezigheid of processen. Zo geef je aan dat jij zelf bepaalt hoe en wanneer je werkt. De Wet DBA adviseert daarnaast om contactmomenten met je opdrachtgever te beperken tot evaluaties of resultaatbesprekingen, zonder vaste werkstructuren geleverd door de organisatie.
Gebruik ‘zelfstandigheidsverklaringen’ en geef duidelijk in je contract aan dat je bevoegd bent vervangers in te zetten. Boek nu succes als zzp’er door écht onafhankelijk te werken en voorkom risico op loondienst! Wil je hierover meer weten, check dan onze tips voor een veilige samenwerking rond alternatieven voor onderwijsdetachering.
4. Welke tools ondersteunen je bij het vaststellen van (on)afhankelijk gezag binnen opdrachten?
Wil je weten of er sprake is van gezag? Gebruik de Webmodule Beoordeling Arbeidsrelatie van de Belastingdienst en raadpleeg juridische databases, zoals Google Scholar en de Kennisbank Handhaving Arbeidsrelaties. Ook access2.nl biedt een praktische zelfscan, speciaal voor de onderwijs- en zorgsector. Zulke tools wegen factoren als werkproces, tarief, aanwezigheidsplicht en vervangbaarheid vanuit actuele jurisprudentie (zoals ARREST: Hoge Raad 14 april 2023).
Benieuwd naar bewezen praktijkvoorbeelden? Lees hoe zzp’ers in Utrecht hun arbeidsrelatie DBA-proof houden en inspiratie vonden op de pagina zzp onderwijs Utrecht van Access2. Zo check je in een paar stappen jouw opdracht op het gezagscriterium!
