Stel je voor: je werkt met meerdere freelancers, maar de Belastingdienst ziet jullie samenwerking als collectieve schending van de Wet DBA. Je vraagt je meteen af: Welke sancties kunnen volgen bij collectieve schending van de DBA? Denk aan boetes, naheffingsaanslagen loonbelasting en mogelijke correcties voor premies sociale verzekeringen. Zulke maatregelen raken vaak niet alleen de opdrachtgever, maar ook de betrokken zzp’ers en medewerkers van HR of inkoop.
Ook reputatieschade is een serieus risico. De Belastingdienst kan jouw bedrijf op een soort “zwarte lijst” plaatsen, met gevolgen voor toekomstige opdrachtgevers. Soms loopt het zelfs uit op terugvorderingen tot enkele jaren terug. In het ergste geval start een strafrechtelijk onderzoek naar opzettelijk verkeerde classificatie of schijnzelfstandigheid.
Om de echte impact te begrijpen, moet je weten dat deze sancties niet alleen geld kosten, maar ook jouw bedrijfsvoering, relaties met zelfstandigen én je kansen op nieuwe klanten beïnvloeden. Wie de regels rondom collectieve schending van de DBA negeert, riskeert dus veel meer dan alleen een financiële tegenvaller. Wees dus scherp op hoe je samenwerkt en bescherm jezelf én je freelancers tegen onaangename verrassingen.
Alles over collectieve schending van de DBA: definitie en achtergrond
De Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) is sinds 2016 in Nederland hét toetsingskader voor samenwerkingen tussen opdrachtgevers en zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers). Met deze wet wil de Belastingdienst schijnzelfstandigheid tegengaan. Maar wat als je niet alleen individueel, maar als groep of organisatie structureel onjuist handelt? Collectieve schending van de DBA vindt plaats wanneer een organisatie op grote schaal samenwerkingen aangaat die feitelijk neerkomen op verkapt dienstverband, zonder dat dit formeel zo is opgezet.
Bekende voorbeelden zijn ziekenhuizen, technologiebedrijven als ASML of logistieke partijen die elk jaar duizenden zelfstandigen inzetten zonder daadwerkelijk volgens de regels te werken. De Belastingdienst spreekt in zulke gevallen van “bestendig onjuist handelen”, vooral als er aanwijzingen of waarschuwingen zijn genegeerd. Dit kan flinke gevolgen hebben voor alle betrokkenen binnen de keten: niet alleen de opdrachtgever, maar ook leidinggevenden en medewerkers uit HR of inkoop.
Welke sancties kan de Belastingdienst opleggen?
Wanneer er sprake is van collectieve schending van de DBA, kan de Belastingdienst in verschillende fasen sancties opleggen. Hierbij ligt de nadruk op correctie én ontmoediging van herhaling. Denk aan de volgende maatregelen:
- Inhouding en naheffing van loonbelasting en sociale premies: De Belastingdienst kan eisen dat je als opdrachtgever met terugwerkende kracht alsnog loonheffingen afdraagt over alle uitbetaalde bedragen aan zzp’ers die eigenlijk werknemers zijn. Dit kan zelfs drie tot vijf jaar terugwerken.
- Boetes en verhogingen: Naast de naheffing mag de fiscus een boete opleggen, zelfs als je ‘te goeder trouw’ handelde. Bij opzet of grove schuld gaan de boetes omhoog tot wel 100% van het te betalen bedrag.
- Bestuurlijke boetes bij recidive: Bij herhaalde overtredingen volgen zwaardere sancties—denk aan het stilleggen van samenwerkingen met zelfstandigen of een dwangsom.
- Openbaarmaking en reputatieschade: Grote, collectieve overtredingen kunnen openbaar worden gemaakt, wat flinke impact op je imago heeft, zeker bij organisaties met een publieke taak.
Proces en stappen bij onderzoek naar collectieve DBA-overtredingen
Het onderzoek naar een structurele overtreding van de DBA verloopt volgens een gestandaardiseerde aanpak van de Belastingdienst. Dit kan door tips, steekproeven of signalen uit sectoren als zorg, ICT of onderwijs getriggerd worden. Het stappenplan omvat:
- Signalering of melding: Ontvangst van een interne of externe signalering, bijvoorbeeld via een tiplijn of controle van aangiften.
- Toezicht en onderzoek: De Belastingdienst verzamelt informatie, voert gesprekken met opdrachtgevers én zzp’ers, en analyseert contracten en facturen.
- Toetsing aan arbeidsrelatie: Er wordt gekeken naar het feitelijke werk, gezagsverhouding, en de mate van zelfstandigheid.
- Formele beschikking en correctie: Als er sprake blijkt van schending, volgt een formele mededeling en krijg je de kans tot correctie. Daarna volgen mogelijke naheffingen, boetes en verdere maatregelen.
Verschillende soorten DBA-overtredingen die tot collectieve sancties leiden
Niet elke schending is hetzelfde. Hier zie je de typen die de zwaarste gevolgen hebben:
- Structurele inzet van schijnzelfstandigen: Denk aan IT-bedrijven die jaarlijks tientallen zelfstandigen als zzp’er declareren, terwijl ze feitelijk werknemer zijn.
- Hardnekkig negeren van aanwijzingen: Organisaties die na correcties gewoon op de oude voet doorgaan.
- Massale schendingen binnen sectoren: Bijvoorbeeld binnen de thuiszorg, waar honderden zelfstandigen onder leiding en toezicht werken zonder arbeidscontract.
- Contractueel verhullen van arbeidsrelaties: Bureaus of platforms die via modelovereenkomsten toch dienstverbanden maskeren.
Sectoren en locaties waar toezicht het scherpst is
Bepaalde sectoren staan onder extra toezicht vanwege het risico op collectieve passendheid. In regio’s als de Randstad, Eindhoven en Groningen zijn controles frequent bij technologiebedrijven, zorginstellingen en onderwijsorganisaties. Volgens informatie uit Haagse kringen en rapporten van het Ministerie van Sociale Zaken is er een ‘targetlijst’ met sectoren waar incidenten zich het vaakst voordoen.
- ICT en tech bedrijven: Hier verschuift werk vaak snel tussen vast en flexibel, waardoor regels regelmatig worden overschreden.
- Zorginstellingen en thuiszorg: De inzet groeit explosief, vooral door personeelstekort, en het onderscheid tussen dienstverband en zelfstandig ondernemerschap raakt vertroebeld.
Hoe kun je als organisatie collectieve schending voorkomen?
Bij Access2Work zie je dat strikte naleving van de DBA hand in hand gaat met slimme inzet van procedures, controles en digitale tools. Enkele best practices uit het werkveld zijn:
- Gebruik modelovereenkomsten van de Belastingdienst: Hiermee kun je veel voorkomende fouten voorkomen.
- Implementeer een compliance workflow: Met software als Exact, Loket of MySolution kun je contracten automatisch checken en signaleren.
- Trainen van HR en inkoopteams: Scholing door organisaties als NBBU en VIA helpt medewerkers bij het herkennen van valkuilen.
- Kies voor onafhankelijke bemiddeling: Laat bemiddeling en contractopzet uitvoeren door partijen die gespecialiseerd zijn in DBA-proof werken.
Voorbeelden uit de praktijk van collectieve DBA-sancties
Denk aan een Noord-Hollandse zorginstelling die in 2022 door de rechter verplicht werd tot nabetaling van loonheffingen over honderden zzp-declaraties. Of dat internationaal softwarebedrijf in Amsterdam dat door verkeerde toepassing van modelovereenkomsten een miljoenenboete kreeg. Beide voorbeelden laten zien hoe hard sancties kunnen aankomen.
Direct aan de slag om DBA-problemen te voorkomen
Wil je als zelfstandige zelfverzekerd aan de slag in een 100% DBA-proof samenwerking, meld je dan gerust hier aan voor flexibele opdrachten zonder gedoe. Ben je werkgever en benieuwd hoe jouw organisatie eenvoudig DBA-compliant blijft en collectieve sancties voorkomt, bekijk de mogelijkheden om samen te werken met Access2Work via ons betrouwbare samenwerkingsmodel. Het tijdig schakelen met experts maakt het verschil tussen onbezorgd ondernemen en dure verrassingen.
Sluit je aan of werk met ons!
Of je nu zelfstandige bent of personeel zoekt – bij Access2Work vind je een veilige, flexibele samenwerking zonder gedoe.
Meest gestelde vragen
1. Welke sancties krijg je als je als team collectief de Wet DBA overtreedt?
Wanneer je met een groep zelfstandigen of opdrachtgevers collectief de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA) schendt, kan de Belastingdienst forse sancties opleggen. Dit loopt uiteen van naheffingen loonbelasting en sociale premies tot boetes bij aantoonbare opzet of grove schuld, volgens de Nederlandse belastingwetgeving (Wikipedia). Vooral bij langdurige en structurele schijnzelfstandigheid, is de pakkans aanzienlijk doordat gegevens uit sectorale controles en modelovereenkomsten worden gekoppeld.
In de praktijk kan dit betekenen dat je met terugwerkende kracht alsnog als werkgever wordt gezien, met alle financiële gevolgen van dien. De boete bij collectieve overtreding kan bovendien hoger uitvallen vanwege het massale karakter. Maak jij gebruik van zzp’ers in het onderwijs? Lees meer over veilig en DBA-proof samenwerken op onze pagina opdrachten onderwijs platform.
2. Kan de Belastingdienst je als groep aansprakelijk stellen bij collectieve DBA-schending?
Jazeker, de Belastingdienst kijkt niet alleen naar individuele ZZP’ers maar ook steeds vaker naar netwerken en groepen waarbinnen schijnzelfstandigheid structureel voorkomt. Als blijkt dat jouw organisatie of bemiddelingsplatform – zoals Access2 – collectief de DBA-regels overtreedt, kan er gezamenlijke aansprakelijkheid ontstaan. Dit sluit aan bij het concept van “ketenaansprakelijkheid”, zoals dat ook in andere wetgeving (Wikidata) voorkomt.
In de casuïstiek zie je regelmatig dat bestuurders van onderwijsinstellingen, scholen of zorgorganisaties persoonlijk worden aangesproken. De inspectie SZW en Belastingdienst maken hierbij gebruik van digitale forensische tools (zoals data-analyse en monitoring software) om verbanden tussen opdrachtgevers, bemiddelaars en ZZP’ers te leggen. Wil je meer weten over hoe je deze risico’s minimaliseert? Bekijk dan onze oplossingen voor juridisch veilig zzp-bureau.
3. Welke financiële gevolgen kan collectieve schending van de Wet DBA hebben voor opdrachtgevers en zzp'ers?
De financiële gevolgen zijn fors: naheffingen kunnen oplopen tot 5 jaar terug met daarbovenop stevige verzuim- en vergrijpboetes. Opdrachtgevers worden verplicht om met terugwerkende kracht loonbelasting, premies werknemersverzekeringen en soms pensioenafdrachten te betalen. De bedragen kunnen afhankelijk van de omvang tienduizenden euro’s per jaar per opdrachtnemer zijn, zoals diverse praktijkvoorbeelden in het onderwijs en de zorg laten zien (Google’s Knowledge Graph).
Voor jou als ZZP’er betekent dit dat je bij collectieve schending mogelijk je VAR- of modelovereenkomst-status kwijtraakt, wat fiscale onzekerheid oplevert. Sterker nog: bij opzet kan er zelfs sprake zijn van strafrechtelijke vervolging. Liever volledig DBA-proof werken als zzp-docent? Ontdek de mogelijkheden op docentenplatform Amsterdam.
4. Worden er ook andere maatregelen genomen dan alleen financiële sancties?
Absoluut. Naast financiële sancties kan de Belastingdienst ook beleidsmaatregelen nemen, zoals het direct stopzetten van bestaande zzp-constructies, of het opleggen van correcties en procesverbeteringen. Je loopt het risico dat je niet meer mag werken met zelfstandigen totdat je structuur DBA-proof is. Regelmatig volgt een inspectieronde door de Inspectie SZW op locatie bij herhaalde collectieve overtredingen.
Ook de reputatieschade is niet te onderschatten: publicaties op officiële sites (onder verwijzingen naar Wikipedia of nieuwsbronnen), externe forensische audits, en verplichte rapportages aan toezichthouders zoals de Autoriteit Persoonsgegevens kunnen volgen. Access2 helpt jou om structureel DBA-proof te ondernemen. Bekijk onze DBA-werkwijze voor onderwijs en lees meer over actuele opdrachten onderwijs.
